کارگاه های ساختمانی، از محیط‌های کاری پر آسیب و پر خطر به شمار می‌روند و سالانه صدها نفر در اثر حوادث فیزیکی شغلی جان خود را از دست می‌دهند که اکثر آن ها مربوط به بخش ساختمان است. رعایت قواعد و ضوابط ایمنی در تجهیز کارگاه‌ها ، آموزش‌های شغلی لازم برای کارگران و کارفرمایان، به کارگیری ابزارهای نظارتی توانمند و در ‌‌نهایت نظارت دقیق نهاد‌های مسئول، عوامل اصلی درجلوگیری از بروز حوادث شغلی در این بخش هستند که ذیلاً به تعدادی از نکات ایمنی لازم الاجرا اشاره می شود:

۱- قبل از شروع عملیات ساختمانی باید پروانه‌ها و مجوزهای لازم توسط مالکان و صاحبان کار از مراجع ذیربط قانونی اخذ گردد.

۲- قبل از شرع عملیات ساختمانی مربوط به تأسیس کارگاه‌های جدید یا توسعه کارگاه‌های موجود، باید طبق ماده۸۷ قانون کار، نقشه‌های ساختمانی و طرح‌های مورد نظر از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهار نظر و تأیید به واحد کار و امور اجتماعی محل ارائه گردد.

۳- هرگاه صاحب کار اجرای کلیه عملیات ساختمانی از ابتدا تا پایان کار را کلاً به یک پیمانکار محول نماید، پیمانکار مسئول اجرای مقررات در کارگاه خواهد بود.

۴- هرگاه صاحب کار اجرای قسمت‌های مختلف عملیات ساختمانی خود را به پیمانکاران مختلف محول نماید، هر پیمانکار در محدوده پیمان خود، مسئول اجرای مقررات نامه خواهد بود و پیمانکارانی که به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نمایند و صاحب کار مسئول ایجاد هماهنگی بین آن ها خواهد بود.

۵- هرگاه پیمانکار اصلی اجرای قسمت‌های مختلف عملیات ساختمانی را به پیمانکار یا پیمانکاران دیگر محول نماید، هر پیمانکار جزء در محدوده پیمان خود مسئول اجرای مقرات بوده و پیمانکار اصلی مسئول نظارت و ایجاد هماهنگی بین آن ها خواهد بود.

۶- هرگاه مهندسان ناظر در ارتباط با نحوه اجرای عملیات ساختمانی ایراداتی مشاهده نمایند که احتمال خطر وقوع حادثه را در برداشته باشد، باید فوراً مراتب را همراه با راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌های لازم، کتباً به کارفرما یا کارفرمایان مربوط، اطلاع داده، رونوشت آن را به واحد کار و امور اجتماعی محل و مرجع صدور پروانه ساختمان تسلیم نمایند. کارفرما موظف است فوراً کار را در تمام یا قسمتی از کارگاه که مورد ایراد و اعلام خطر واقع شده است، متوقف و کارگران را از محل خطر دور و اقدامات مقتضی را در مورد رفع خطر بعمل آورد.

۷- کارفرما باید وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار منجر به فوت یا نقص عضو را کتباً و در اسرع وقت و قبل از آنکه علایم و آثار حادثه از بین رفته باشد، به واحد کار و امور اجتماعی محل اطلاع دهد.

۸- کارفرما باید وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه سازمان تأمین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه گزارش حادثه اقدام نماید.

۹- کارگاه ساختمانی باید به طور مطمئن و ایمن محصور و از ورود افراد متفرقه و غیرمسئول به داخل آن جلوگیری بعمل آید. همچنین نصب تابلوها و علایم هشداردهنده که در شب و روز قابل رؤیت باشد، در اطراف کارگاه ساختمانی ضروری است.

۱۰- قرار دادن و انبار کردن وسایل کار، مصالح ساختمانی و نخاله‌های ساختمانی در معابر عمومی مجاز نیست و چنانچه انجام این امر برای مدت موقت و محدود اجتناب‌ناپذیر باشد، باید با شرایط زیر اقدام گردد.
الف – مجوز لازم از مرجع صدور پروانه ساختمان و سایر مراجع ذیربط و مسئول اخذ گردد.
ب – نحوه قرار دادن، چیدن یا ریختن این وسایل و مصالح و انتخاب مکان آن به ترتیبی باشد که برای عابران و وسایل نقلیه حوادثی بوجود نیاورد و در اطراف آن نرده‌های متحرک و وسایل کنترل مسیر و همچنین تابلوها و علایم هشدار دهنده که در شب و روز از فاصله مناسب قابل رویت باشد، نصب گردد.

۱۱- برای جلوگیری از سقوط مصالح ساختمانی و ابزار کار بر روی کارگران و افرادی که در محوطه کارگاه ساختمانی از مجاور ساختمان دردست تخریب، احداث و یا تعمیر و بازسازی عبور می‌‌نمایند، باید یک سرپوش حفاظتی با عرض و استحکام کافی از شبکه فلزی یا از جنس الوار چوبی با شرایط زیر در دیواره اطراف ساختمان نصب گردد.
الف – سرپوش حفاظتی باید با توجه به ارتفاع و وضعیت ساختمان چنان طراحی و ساخته شود که در اثر ریزش مصالح و ابزار کار بر روی آن هیچگونه خطری متوجه افرادی که از زیر آن عبور می‌‌نمایند، نگردد.
ب – زاویه سرپوش حفاظتی را نسبت به سطح افقی می‌‌توان بین ۳۰ تا ۴۵ درجه به سوی ساختمان اختیار نمود.

۱۲- احداث راهرو سرپوشیده موقتی در امتداد معبر عمومی مجاور کارگاه ساختمانی در موارد زیر ضروری است:
الف – چنانچه فاصله ساختمان دردست تخریب از معبر عمومی کمتر از ۴۰درصد ارتفاع اولیه آن باشد.
ب – در صورتی که فاصله ساختمان دردست احداث یا تعمیر و بازسازی کمتر از۲۵ درصد ارتفاع نهایی آن باشد.
ج – در مواردی که فاصله ساختمان دردست تخریب، احداث یا تعمیر و بازسازی از معابر عمومی بیش از حد نصاب‌های مقرر در بندهای الف و ب باشد، اما با توجه به شرایط و مقتضیات خاص، به نظر بازرس کار یا مرجع صدور پروانه ساختمان یا مهندس ناظر، راهرو سرپوشیده موقتی ضروری تشخیص داده شود.

۱۳- راهروهای سرپوشیده باید دارای شرایط زیر باشند:
الف – ارتفاع راهرو سرپوشیده نباید کمتر از۲/۵ متر و عرض آن نیز نباید کمتر از۱/۵متر و یا عرض پیاده روی موجود باشد.
ب– راهرو باید فاقد هرگونه مانع بوده ، دارای روشنایی لازم طبیعی یا مصنوعی دائمی‎باشد.
ج – سقف راهرو باید توانایی تحمل حداقل ۷۰۰کیلوگرم بر مترمربع فشار را داشته باشد. به علاوه سایر قسمت‌های آن نیز باید تحمل بار مربوط و فشار مذکور را داشته باشد.
د – سقف‎راهرو باید از الوار به ضخامت حداقل ۵سانتی متر ساخته‎شده و الوارها‎ طوری در کنار هم قرارگرفته‎باشند که از ریزش مصالح ساختمانی به داخل راهرو جلوگیری بعمل آید.
هـ – اطراف بیرونی سقف راهرو باید به وسیله دیواره شیب داری از چوب یا شبکه فلزی مقاوم محصور باشد. زاویه این حفاظ را نسبت به سقف می‌‌‌توان بین ۳۰تا۴۵ درجه به طرف خارج اختیار نمود.
و – در صورتی که راهرو دارای درهای جانبی برای ورود و خروج مصالح و نخاله‌های ساختمانی و غیره باشد، این درها باید همواره بسته باشند، مگر در موارد مذکور که باید مراقبت کافی بعمل آید.

۱۴- کلیه پرتگاه‌ها و دهانه‌های باز در قسمت‌های مختلف کارگاه ساختمانی و محوطه آن که احتمال خطر سقوط افراد را دارند، باید تا زمان محصور شدن یا پوشیده شدن نهایی و یا نصب حفاظ‌ها، پوشش‌ها و نرده‌های دائم و اصلی، به وسیله نرده‌ها یا پوشش‌های موقت به طور محکم و مناسب حفاظت گردند. نرده حفاظتی موقت باید دارای شرایط زیر باشد:
الف – ارتفاع آن در مورد راه پله‌ها و سطوح شیب دار حداقل۷۵ سانتیمتر و در سایر موارد حداقل ۹۰سانتیمتر باشد.
ب – در فواصل حداکثر۲ متر، دارای پایه‌های عمودی محکم باشد.
ج – در اجزاء آن قسمت‌های تیز و برنده وجود نداشته باشد.
همچنین پوشش حفاظتی موقت باید دارای شرایط زیر باشد:
الف – در مورد دهانه‌های باز با ابعاد کمتر از ۴۵ سانتی متر، تخته یا الوارهای چوبی با قطر حداقل۲/۵ سانتی متر.
ب – در مورد دهانه‌های باز با ابعاد بیشتر از۴۵ سانتی متر، تخته یا الوارهای چوبی با قطر حداقل۵ سانتی متر.

۱۷- در مواردی که احتمال سقوط و ریزش مصالح و ابزار کار از روی جایگاه‌ها و سکوهای کار یا لبه پرتگاه‌ها و دهانه‌های باز وجود داشته باشد،‌باید نسبت به نصب پاخورهای چوبی به ضخامت حداقل۲/۵ سانتی متر و ارتفاع ۱۵سانتی متر اقدام شود.

۱۸- چنانچه قبل از زدن سقف‌های دائم، نیاز به ایجاد سکوی کار در محل باشد، باید از الوارهایی با ضخامت ۵ و عرض۲۵ سانتی متر که در کنار هم محکم به یکدیگر بسته و متصل شده باشند، استفاده شود.

۲۰- برای جلوگیری از خطر برق گرفتگی و کاهش اثرات زیان آور میدان‌های الکترومغناطیسی ناشی از خطوط برق فشار قوی، باید مقررات مربوط به حریم خطوط انتقال و توزیع نیروی برق، در کلیه عملیات ساختمانی و نیز در تعیین محل احداث بناها و تأسیسات، رعایت گردد.

۲۱- قبل از شروع عملیات ساختمانی در مجاورت خطوط هوایی برق فشار ضعیف، باید مراتب به اطلاع مسئولان و مراجع ذیربط رسانده شود تا اقدامات احتیاطی لازم از قبیل قطع جریان، تغییر موقت یا دائم مسیر یا روکش کردن خطوط مجاور ساختمان با مواد مناسب از قبیل لوله‌های پلی اتیلن یا شیلنگ‌های لاستیکی و غیره انجام شود.

۲۲- کلیه هادی‌ها، خطوط و تأسیسات برقی در محوطه و حریم عملیات ساختمانی باید برقدار فرض شود، مگر آنکه خلاف آن ثابت گردد.

۲۳- کلیه کارگران کارگاه‌های ساختمانی باید مجهز به کلاه و کفش ایمنی باشند.

همچنین در صورتی که شرایط و نوع کار اقتضا نماید، سایر وسایل حفاظت فردی از قبیل دستکش حفاظتی، عینک و نقاب حفاظتی، ماسک تنفسی حفاظتی، چکمه و نیم چکمه لاستیکی، کمربند ایمنی، طناب مهار و طناب نجات مطلق ضوابط آیین نامه وسایل حفاظت انفرادی باید در اختیار کارگران قرار داده شود.